Beleidsdoelen

Wij zijn opdrachtgever voor het dagelijks laten rijden van ruim 600 bussen en trams die – in normale omstandigheden – ongeveer 250.000 reizigers van A naar B vervoeren. Dit gebeurt in 2 concessies met 2 vervoerders: U-OV (Qbuzz) en Syntus Utrecht (Keolis). De huidige concessies en contracten zijn in 2022 verlengd tot eind 2025, met daarbij herijkte business cases en herijkte financiële afspraken. Daarnaast rijden er tenminste tot midden 2024 regiotaxi’s in ons beheer. In 2023 werkten we met de gemeenten nauw samen aan een overdracht van de regiotaxiconcessies naar de gemeenten. De definitieve overgang vindt, afhankelijk van het verloop van de nieuwe aanbesteding door de gemeenten, medio of eind 2024 plaats.  

In het uitvoeringsprogramma Openbaar Vervoer 2019-2023 zijn verschillende activiteiten opgenomen die resulteren in verbeteringen voor de reiziger en een kwalitatief beter ov-systeem in 2023. Binnen dit meerjarige kader werken wij aan het verbeteren van de exploitatie en infrastructuur en voeren wij studies en onderzoek uit. Deze activiteiten stemmen wij af met de langetermijnvisie van het Toekomstbeeld OV en de inzichten uit het programma U Ned.

Het ov-systeem in 2023
Het jaar 2023 stond nog voor een groot deel in het teken van herstel van de COVID-19-crisis. Ook in 2023 vervoerden we nog minder reizigers dan in 2019. Het aantal reizigers in 2022 kwam uit op ongeveer 80% van 2019, het laatste jaar voor COVID-19. Dat is meer dan in 2022, toen we ongeveer 73% van het aantal reizigers van 2019 vervoerden.

Het lagere aantal reizigers leidde ook tot significant minder reizigersinkomsten. Voor COVID-19 dekten de reizigersinkomsten meer dan de helft van de kosten van het openbaar vervoer. De terugvallende reizigersinkomsten vormen daarmee een flink financieel probleem voor de ov-sector. In de jaren 2020, 2021 en 2022 was er flinke financiële steun vanuit het Rijk in de vorm van de BVOV. In 2023 is deze gestopt en vervangen door de veel beperktere Transitievergoeding OV (TVOV). Vervoerders kunnen daar alleen aanspraak op maken bij een negatief resultaat. In de Utrechtse concessies zou hiervan geen sprake moeten zijn, want in de herijkte business cases voor de verlengde en herijkte concessies is uitgegaan van een positief resultaat. Maar dat kan in de praktijk voor de vervoerders tegenvallen. Om recht te houden op de TVOV deden beide vervoerders wel een aanvraag bij ons hierop. Of we daadwerkelijk steun uitkeren hangt dus af van het daadwerkelijke resultaat over 2023. Net als bij de BVOV geldt dat de TVOV via ons verloopt: de vervoerders vragen de vergoeding bij ons aan, waarop wij de vergoeding bij het Rijk aanvragen.  

In 2023 zijn cijfers bekend gemaakt van de OV-Klantenbarometer 2022. Dit is een jaarlijks landelijk onderzoek waarin de tevredenheid van ov-reizigers wordt gemeten. In 2022 zijn er net als in het jaar ervoor mooie cijfers gegeven over het Utrechtse OV. Tegelijkertijd zijn die cijfers wel lichtelijk gedaald zijn. In 2022 kreeg de tram U-OV een 8,0 (2021: 8,0), bus U-OV een 7,8 (2021; 7,9) en bus Syntus Utrecht een 7,9 (2021 8,0). Hierbij moet aangetekend worden dat de cijfers over 2021 niet volledig representatief waren. Het onderzoek werd gehinderd door de corona-beperkingen en daardoor waren er te weinig respondenten voor een representatieve steekproef.  

Ontwikkelingen in de concessies
In lijn met landelijke afspraken is het vervoeraanbod in beide concessies in 2023 in principe gelijk gebleven aan dat van 2022. Dit aanbod was in 2021 vanwege COVID-19 met ongeveer 8% afgeschaald. Helaas kampen in 2023 de vervoerders met personeelstekort, waardoor zij genoodzaakt waren met een afgeschaalde dienstregeling te rijden. U-OV reed een groot deel van het jaar met circa 10% minder vervoer dan in het vastgestelde Vervoerplan 2023. Terwijl Syntus Utrecht met circa 3% - 5% afgeschaalde dienstregeling reed in vergelijking met het Vervoerplan. In de zomervakantie reed Syntus Utrecht wel een volledige dienstregeling, doordat op sommige lijnen door de kleinere vervoervraag kleinere busjes ingezet konden worden. Chauffeurs zonder groot rijbewijs bestuurden die busjes.

Met de beide vervoerders is in 2023 intensief gesproken over het oplossen van dit personeelstekort. Beide vervoerders nemen een groot aantal maatregelen om het personeelstekort op te lossen:
•   Ze hebben een eigen recruitment-afdeling opgezet.
•   Ze werken met meerdere uitzendbureaus.
•   Ze organiseren regelmatig open dagen.
•   Er lopen continu wervingscampagnes.
Syntus Utrecht heeft sinds 2023 ook chauffeurs uit het buitenland ingezet in de concessie. Wij verleenden hiervoor toestemming. U-OV is bezig met de voorbereidingen om dit in 2024 ook te doen.

Door deze maatregelen heeft Syntus Utrecht het probleem eind 2023 grotendeels opgelost. Hierdoor kunnen zij vanaf eind 2023 wel het volledige Vervoerplan 2024 uitvoeren (op enkele ritten van het nachtnet na). Bij U-OV is het probleem hardnekkiger. Onder andere door een blijvend hoog ziekteverzuim en doordat het in stedelijk gebied moeilijker is om nieuwe chauffeurs te vinden. Dit komt onder andere door de beperkte betaalbare woonruimte in dit gebied. En doordat chauffeurs die verder van de stad wonen ook dichter bij huis een baan kunnen vinden. Als gevolg hiervan heeft U-OV moeten afschalen naar een dienstregeling die 16% lager ligt dan het vastgestelde Vervoerplan 2024. Toch verwacht U-OV wel dat zij het probleem in de loop van 2024 kunnen oplossen.