De Landbouwvisie en bijbehorende Samenwerkingsagenda Landbouw (SAL) vormen de belangrijkste basis van het Utrechtse landbouwbeleid. We maken jaarlijks een rapportage over de voortgang. Over grotere projecten vindt apart besluitvorming plaats. Zoals de Voedselagenda en de Plattelandscoaches. De SAL is een belangrijke bouwsteen voor het concept-UPLG zoals die in 2023 is opgesteld.
In het Coalitieakkoord 2023-2027 is opgenomen: “We maken een landbouwvisie voor de lange termijn die ook economisch perspectief biedt voor de landbouw, waarin de doelen voor stikstof, klimaat, natuur en water leidend zijn en die voor alle partijen duidelijkheid geeft.” Met de voorbereidende werkzaamheden hiervoor is het afgelopen jaar begonnen. De stimulering van (natuurinclusieve) kringlooplandbouw zien wij als een belangrijke bijdrage aan de maatschappelijke opgaven. Wij zetten in op een breed palet aan maatregelen die de agrarische ondernemer kan gebruiken. Van technische innovatie en managementmaatregelen tot ecosysteemdiensten en het beter verwaarden van de producten en verbreding. De belangrijkste activiteiten waar wij het afgelopen jaar op ingezet hebben staan in de alinea's hieronder. Utrechtse Monitor Duurzame Landbouw
In het concept-UPLG is de UMDL opgevoerd als een belangrijk instrument om tot een verduurzaming van de landbouw te komen. Het gaat uit van doelsturing. Het instrument wordt door veel agrarische ondernemers positief ontvangen. Om met deze monitor alvast een begin te kunnen maken hebben GS eind 2023 besloten om hiervoor 2 miljoen euro beschikbaar te stellen. Dit wordt ten laste van meerjarendoel 2.2.2 gebracht en is vooruitlopend op de middelen die gevraagd zijn in het concept-UPLG. Hierdoor kunnen vanaf begin 2024 maximaal 100 melkveehouders beloond worden om hun bedrijfsvoering stapsgewijs te verduurzamen. De duurzame prestaties worden beoordeeld aan de hand van een set van 15 kritische prestatie indicatoren (KPI’s) met bijbehorende streefwaarden. De aanpak geeft boeren inzicht in de mate van verduurzaming van hun bedrijfsvoering. De pilot Biodiversiteitsmonitor Kromme Rijn
Het project is begin 2023 formeel van gestart gegaan. Het afgelopen jaar zijn er meerdere bijeenkomsten geweest met melkveehouders en fruittelers. Het onderdeel met de melkveehouderij is afgerond. Zij kunnen vanaf 2024 meedoen met de UMDL. De proef met de fruitteelt loopt nog tot eind 2024. Het Actieplan Duurzame Landbouw met Natuur (DLMN)
Wij hebben dit initiatief vanaf 2019 financieel ondersteund. Begin 2024 wordt dit project afgerond en de evaluatie gedeeld met PS. In het actieplan wordt gewerkt aan maatregelen die bijdragen aan een sterkere verbinding tussen landbouw en natuur en een natuurinclusieve bedrijfsvoering. In 2023 zijn de volgende activiteiten uitgevoerd: - Er zijn 25 duurzame bedrijfsplannen opgesteld, waaronder 2 voor boeren in de Groene Contour.
- Er zijn meerdere webinars gehouden. Onder meer over agroforestry, verdienmodellen op veen, carbon credits, versterken landschap, kruidenrijk grasland, korte ketens en samenwerking tussen boeren en burgers.
- Er zijn factsheets over verdienmodellen opgesteld.
- Er is een publieksfilm gemaakt over agrarisch natuurbeheer.
Agroforestry en Voedselbossen
Agroforestry en Voedselbossen kunnen bijdragen aan een duurzaam landbouwsysteem en vormen een extra verdien mogelijkheid voor agrariërs. We stimuleren boeren met deze subsidie om Agroforestry te realiseren en zo kennis en ervaring op te bouwen in de provincie Utrecht. Agroforestry valt beleidsmatig en financieel onder de Bossenstrategie (zie paragraaf 2.1.4). Alternatieve teelten, waaronder gewassen voor biobased bouwen
We besloten om een financiële bijdrage van € 200.000 (voor een periode van 4 jaar) te leveren aan de stichting Building Balance. Om zo de kansen voor de teelt van biobased gewassen in Utrecht uit te werken. Deze stichting zet ketens voor productie, verwerking en afzet op. Dit doen zij onder meer door met boeren te bekijken wat een passend gewas is en welke businesscase daarbij hoort. Het project is in september daadwerkelijk van start gegaan. De nadruk lag vorig jaar op het voeren van gesprekken met partijen die in de keten een rol spelen. Samenwerking innovatie emissiereductie veehouderij
In de veehouderij zijn er volop innovatieve ideeën gericht op emissiereductie. In januari 2022 zijn de 6 zogenaamde Zandprovincies (Gelderland, Brabant, Limburg, Overijssel, Drenthe en Utrecht) gestart met het afstemmen van lopende innovatieprogramma’s. Het gaat om programma's op het gebied van stalinnovaties, monovergisting en beter bemesten.
Het Samenwerkingsverband tussen de Zandprovincies is in 2023 uitgebreid naar onder meer alle 12 provincies, het Rijk en de sectororganisaties. Om dit te formaliseren is een ‘Convenant innovatie duurzame veehouderij' afgesloten op 4 december 2023. Daarmee kunnen financiële middelen beschikbaar komen van het Rijk. Het doel van het Samenwerkingsverband sluit aan bij de inzet van Utrecht om te komen tot een verduurzaming van de veehouderij. Ook wordt de inzet afgestemd met de activiteiten die vallen onder de Regio Deal Foodvalley. Regio Deal Foodvalley
Binnen deze regiodeal wordt gewerkt aan 3 sporen:
1. landbouw;
2. voeding & gezondheid;
3. kennis en innovatie.
Binnen spoor 1 is in 2023 gewerkt aan pilots met boeren op het gebied van emissiereductie, circulair veevoer en bodemkwaliteit met aandacht voor implementatie en verdienmodel voor de boer. Effecten worden gemonitord op bedrijfsniveau (emissies, dierenwelzijn, diergezondheid) en op luchtkwaliteit in de omgeving. In totaal zijn er ongeveer 100 deelnemende bedrijven in de pilots en masterclasses. Waarvan ongeveer 30% in onze provincie ligt. De ontwikkelde instrumenten en resultaten uit de Regio Deal Foodvalley dragen bij aan de landelijke ontwikkelingen in stikstofaanpak. Informatie, resultaten en producten uit dit spoor zijn te vinden op de website boeraanhetroer.nl.
Binnen spoor 2 wordt in 6 werkpakketten gewerkt aan gezondere voeding, gezonde keuze en gezonde eetomgeving. Inwoners en diverse (zorg)organisaties doen mee aan deze pilots. Het project Eetomgeving sluit aan bij onze provinciale Voedselagenda. Inzichten uit de Regio Deal Foodvalley zijn gedeeld met Utrechtse gemeenten en partners.
Binnen spoor 3 werken wij samen met de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij (ROM) aan het verstevigen van het netwerk met de Universiteit Utrecht en Wageningen. Daarbij benaderen we Utrechtse bedrijven om gebruik te maken van de Regio Deal fondsen voor gedeelde onderzoeksapparatuur respectievelijk gedeelde onderzoeksfaciliteiten. Via de Shared Facility Finder kunnen ook Utrechtse bedrijven gebruikmaken van deze apparatuur en faciliteiten. In 2023 is een voucherregeling opengesteld voor mkb om gebruik te maken van deze gedeelde apparatuur en faciliteiten. De Food Academy Nijkerk is ook onderdeel van dit thema en is gericht op versterking van het food productie cluster. Onder andere door gezamenlijk personeel op te leiden.
Voor de uitvoering van de Regio Deal hebben wij een regiodealmanager gedetacheerd. 50% van de kosten voor de regiodealmanager zijn in 2023 uit de provinciale begroting gefinancierd. Plattelandscoaches
Vanaf de start van het project op 1 december 2020 tot 31 december 2023 maakten 415 agrarische ondernemers of erfeigenaren gebruik van ‘de Plattelandscoaches’. Waarvan 114 het afgelopen jaar. Het project is verlengd tot mei 2026. Nadat de oorspronkelijke termijn van 3 jaar van het project in mei 2023 afliep.
Onder voorwaarden kunnen deelnemers zich opnieuw aanmelden. De deelnemers zijn verdeeld over 25 gemeenten. De onderwerpen waar ondernemers mee aanmelden zijn divers: - 19% van de deelnemers heeft vragen over de landbouwtransitie (zoals natuurinclusieve en/of klimaatneutrale landbouw) en asbest;
- 32% van de trajecten is gericht op het zoeken van passende verdienmodellen voor de toekomst;
- 10% zoekt hulp bij het doorontwikkelen van een nieuw verdienmodel door verbreding en ruimtelijke aspecten;
- 12% heeft betrekking op persoonlijke vraagstukken;
- 17% gaat over bedrijfsovername;
- 10% gaat over bedrijfsbeëindiging of afbouw.
Ongeveer 30% van de trajecten leidt tot planologische vragen die tot een gesprek met de betreffende gemeente leiden. De meeste van deze vragen hebben betrekking op de herbestemming van vrijkomende agrarische bebouwing (VAB). Hiervoor werken we samen met het VAB-project (zie ook 2.4.3). Van de 415 trajecten is inmiddels 40% afgerond. De gemiddelde waardering is hoog (cijfer 8,7). Platform Landbouw en Milieu (LaMi)
Het platform LaMi ondersteunt duurzaam boerenondernemerschap. LaMi zet in op het delen van inspirerende voorbeelden, onderzoeksresultaten, samenwerkingsverbanden, handige links en kennis over een duurzame en vitale bedrijfsvoering. Via de website van LaMi kunnen boeren zich aanmelden voor een traject met een Plattelandscoach. De site heeft 1200 bezoekers per maand. Maandelijks verscheen in 2023 de digitale LaMi nieuwsbrief (die heeft 1300 abonnees). In aanvulling hierop is in de zomer van 2023 een nieuwe uitgave van het blad de Aanjager uitgebracht. Met als thema: Portretten van een nieuwe generatie Boeren. Het blad heeft 3400 abonnees.
Onder de vlag van LaMi worden ook bijeenkomsten georganiseerd. In juni is een ontmoetingsdag met de fruitteeltsector georganiseerd. En in september een bijeenkomst voor boerinnen. Daarnaast is in 2023 een kerngroep Jonge Boeren en een kernroep Boerinnen opgericht. Die komen beide periodiek bij elkaar nm mee te denken over beleidsontwikkelingen binnen de provincie. Europese middelen benutten
In 2023 is de nieuwe periode van het GLB gestart met het NSP voor Nederland. Daartoe hebben PS in 2023 de nieuwe Verordening Europese Landbouwsubsidies 2023-2027 provincie Utrecht vastgesteld. Er zijn in de nieuwe periode nog geen subsidies verleend. Dat volgt in 2024. In het kader van het aflopende Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP3) zijn in 2023 35 subsidies beschikt voor de regeling ‘Fysieke investeringen voor innovatie en modernisering van de landbouw’. Ook voor LEADER, onderdeel van POP3, zijn in 2023 de laatste 6 subsidies beschikt. De financiële afronding van POP3 loopt door tot begin 2026. Landbouwstructuurversterking – Kavelruil Kamerik Harmelen
In mei 2023 is de Kavelruil Kamerik-Harmelen afgerond met het ondertekenen van de acte. In totaal is 276 hectare geruild. Er zijn meerdere doelen gerealiseerd: - meerdere huiskavels zijn vergroot;
- de afstand tussen de kavels is verkleind;
- meer weidegang is mogelijk;
- het agrarisch verkeer is verminderd.
Ook komt er 134 hectare extra agrarisch natuurbeheer. Al met al levert dit ook een bijdrage aan het afremmen van bodemdaling, versterken van de biodiversiteit en verbeteren van de waterkwaliteit. In 2024 is voorzien in een subsidie voor 2 bruggen. Die worden door deelnemers aan de kavelruil aangelegd. | 
